بسم الله الرحمن الرحیم
مادران و همسران
برگ های فراموش شده تاریخ انقلاب
حضور و نقش زنان در جریان?های اجتماعی به ویژه در انقلاب اسلامی همواره موضوعی است که تنها بخش کوتاهی از یک سخنرانی چند ساعته و احتمالا مناسبتی سیاسیون را در برمی گیرد. البته شاید نپرداختن آنان به این موضوع چندان هم عجیب نباشد وقتی که پژوهشگران تاریخ معاصر در این باره حرفی نزده اند و گویی در این باره دچار فراموشی تاریخی شده اند. این موضوع هنگامی ملموس تر می شود که سری به کتابخانه ها و کتابفروشی ها بزنید، خواهید دید که این کار هم کمکی به یافتن اطلاعات زیادی درباره ی جریان شناسی زنان در تاریخ معاصر نخواهد کرد و احتمالا در نهایت آنچه می یابید فقط چند کتاب خاص است که آن ها هم این موضوع را تا دروان پهلوی و اکثراً با گرایش فمینیستی به رشته تحریر درآورده اند و شاید اغراق نباشد اگر ادعا کنیم که تا به حال جز چند مورد معدود، هیچ کار جدی و قابل توجهی درباره ی زنان و انقلاب اسلامی صورت نگرفته است. موضوع مهمی که غفلت از آن فراموشی هویت زن مسلمان ایرانی را در پی خواهد داشت.
البته باید گفت که معمولا به مناسبت هایی چون سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، هشت سال جنگ تحمیلی و گرامیداشت هفته زن، در لا به لای روزنامه?ها، مجلات و برنامه های صدا و سیما می توان مقالات و مصاحبه هایی پیرامون این موضوع دید که غالبا محور این مطالب و برنامه ها، پرداختن به حضور مستقیم زنان در مبارزات و زندانی شدن و شکنجه?های آنهاست که البته بسیار به جا و ارزشمند است. اما یکی از مهم ترین نقش های زنان در جریانات اجتماعی چون انقلاب اسلامی، که در اکثر موارد مورد غفلت قرار می گیرد، نقش همسری و مادری آنان است.
با توجه به نقش اساسی خانواده در پرورش روحیه ی مبارزه و جهاد در اعضای آن، و از طرفی با در نظر گرفتن زن، به عنوان رکن اساسی خانواده، یافتن این موضوع که زن، نقش تربیتی مهم و اساسی در پشت صحنه?ی مبارزه و جهاد مردان و زنان موفق دارد، سخت نیست. اگر زن در خانواده همراه و همگام همسر خویش نباشد و یا دلبستگی مادری بر دلبستگی دینی اش غلبه نماید و وابسته بودنش به اعضای خانواده مانع از تفکر منطقی و صحیح او شود، مبارزه و ایفای نقش موثر برای دیگر اعضای خانواده دشوار و حتی ناممکن خواهد شد. این موضوع در کلام مقام معظم رهبری(حفظه الله) نیز مشاهده می شود: " اگر زن ها با انقلاب سازگار نبودند و این انقلاب را نمی پذیرفتند و به آن باور نداشتند، مطمئناً این انقلاب واقع نمی?شد. من به این معنا اعتقاد دارم. اولا، اگر آن ها نبودند، نیمی از گروه انقلابیون مستقیما در میدان نبودند. ثانیا، به طور غیر مستقیم روی فرزندان و شوهران و برادران و محیط خانواده -که زن در محیط خانه دارای تاثیر فرهنگی زیادی ست- اثر می?گذاشتند. این حضور آنها بود که توانست ستون فقرات دشمن را بشکند و مبارزه را به معنای واقعی کلمه پیش ببرد."1
زن، درجایگاه همسر به عنوان پشتیبان و منبع آرامش و اطمینان یک مرد، نقش بسیار مهمی را ایفا می?کند. اگر مرد مبارز و مسئولی به آنچه در منزل خود می گذرد اطمینان نداشته باشد و یا دغدغه تربیت فرزندان، دل مشغولی مدام وی باشد و خانه برایش نه محل آرامش که صحنه جنگ و جدل باشد، آن موقع است که ناگزیر مجبور به انتخاب بین خانواده و یا مسئولیت دینی و اجتماعی خود می?شود و این در حالیست که زن می?تواند با ایجاد محیطی امن و سرشار از آرامش، هم خانه را به پرورشگاه انسان?های سالم و صالح تبدیل نماید و هم مکانی آرام بخش برای شوهرش فراهم نماید و وی را در راه رسیدن به اهداف دینی و اجتماعی اش یاری نماید. این موضوع هرچند ممکن است به ظاهر یک امر خانوادگی تلقی شود، اما با نگاه عمیق تر می توان دریافت که چنین کاری قطعاً در کل جامعه اسلامی موثر خواهد بود. البته باید توجه داشت که چنین عملکردی برای یک زن، با توجه به ابعاد روان شناختی شخصیتش، قطعا یک بار مضاعف از لحاظ روحی خواهد بود. فشار مضاعفی که کم از حضور مستقیم در مبارزه و تحمل سختی?های ناشی از آن ندارد، و قطعاً جز در پناه ایمان دینی و باور مذهبی عمیق اتفاق نخواهد افتاد. همان طور که در تمامی سال?های مبارزه، قبل و بعد از انقلاب رخ داده است.
شاید بسیاری از این زنان قهرمان نه درس خوانده بودند و نه اهل قلم و اسلحه، اما آنچه در مکتب اسلام و از زنان بزرگی چون زینب (سلام الله علیها) آموخته بودند، قلب آن ها را به خدا مطمئن نموده بود و آنان را برای مبارزه علیه ظلم و برای اسلام، حتی درون خانه?های خویش آماده کرده بود.
زنان در جریان انقلاب اسلامی از جنبه ی مادری نیز هر آنچه داشتند تقدیم اسلام و امام خمینی(رحمه الله علیه) نمودند. آنان فرزندان خود را از زمان شیر دادن به حبّ اسلام مأنوس کردند و در اندرون خانه های خویش مدرسه?ای برای پرورش مجاهدانی علیه ظلم و برای حفظ اسلام بر پا نمودند که معلّمانش خود بودند و کسی بهتر از آنها نمی توانست باشد. آن?ها قلب فرزندانشان را به ایمان به خدا و عشق به امام محکم نمودند و دل از آن?ها کندند و برای مادر چیزی سخت تر از گذشتن از فرزند نیست. موضوعی که حتی با سخت ترینِ شکنجه?ها و شدائد مبارزه مستقیم، قابل مقایسه نیست.
اما همواره مشکلی که درباره ی این نقش وجود دارد، ارزش گذاری غلط آن نسبت به انواع دیگر حضور و فعالیت های مبارزاتی در جریان های اجتماعی به ویژه حضور مستقیم است. متاسفانه عدم توجه به این نقش مهم و در اولویت نشان ندادن آن توسط اندیشمندان و رسانه ها که احتمالا به دلیل واهمه از حمله ی فمینیست ها و مدعیان حقوق زن و یا تفکر ناصحیح خود آنان و پرهیز از تحجّر(!!) است، موجب شده که خود زنان مسلمان ایرانی، نه تنها از این نقش اساسی خود غافل شوند که حتی خود آنان نیز این نقش را کم اهمیت و نازل تر از دیگر فعالیت?ها همچون مبارزه?ی مسلحانه، قلم زدن و یا حضور در نقش?های مردانه بدانند. برای احیای مجدد چنین باوری در جامعه به ویژه در بین زنان و دختران باید شجاع بود و فراموش نکرد که این موضوع خود یک مبارزه?ی بزرگ علیه ظلم به زنان است و آن قدر اهمیت دینی و اجتماعی دارد که به خاطر آن تازیانه ی تهمت تحجّر را نیز بپذیریم، هر چند این والاترین مفهوم انسانی ِ هم?خوان با فطرت زن است.
شاید بهترین پایان برای این یادداشت، یکی دیگر از فرمایشات مقام معظم رهبری باشد، که با اشاره به این نقش مهم زنان در انقلاب اسلامی فرموده اند:
"مادران در دوران انقلاب و جنگ تحمیلی، فرزندان خود را به سربازان جانباز و شجاع در راه اسلام و مسلمین تبدیل کردند، و همسران در دوران انقلاب و دوران جنگ تحمیلی، شوهران خود را به انسان?های مقاوم و مستحکم مبدّل ساختند. این است نقش و تاثیر زن بر روی فرزند و شوهر. این، نقشی ست که زن می?تواند در داخل خانواده ایفا کند و جزو بزرگترین نقش?ها ست و به نظر من از همه ی کارهای زن مهم تر، همین کار است. از همه ی کارهای زن مهم تر؛ تربیت فرزندان و تقویت روحی شوهران برای ورود به میدان?های بزرگ است. و خدا را شکر می کنیم که زن ایرانی و مسلمان، در این میدان هم بیشترین هنر را نشان داده است."2
1. بیانات در اجتماع زنان خوزستان، 20 /12/1375
2.بیانات در دیدار با نمایندگان زن مجلس شورای اسلامی،14/7/1380